کد مطلب:551 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:285
امر به معروف و نهی از منکر
شرائط وجوب امر به معروف و نهی از منكر
س 1053: اگر امر به معروف و نهی از منكر مستلزم بی آبروئی كسی كه واجب را ترك كرده و یا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب كاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حكمی دارد؟
اگر در امر به معروف و نهی از منكر، شرائط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشكال ندارد.
س 1054: بنابر اینكه وظیفه مردم در امر به معروف و نهی از منكر در نظام جمهوری اسلامی، اكتفا به امر به معروف و نهی از منكر زبانی است و مراتب دیگر آن بر عهده مسئولین است، آیا این نظریه، حكم از طرف دولت است یا فتوی؟
فتوای فقهی است.
س 1055: آیا در مواردی كه راه جلوگیری از وقوع منكر منحصر به ایجاد مانع بین فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر كتك زدن وی یا زندانی كردن و سخت گرفتن بر او و یا تصرف در اموال وی هر چند با تلف كردن آن باشد، می توان بدون كسب اجازه از حاكم، اقدام به آن از باب نهی از منكر نمود؟
این موضوع حالات و موارد مختلفی دارد، به طور كلی مراتب امر به معروف و نهی از منكر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس یا مال كسی كه فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتیاج به كسب اجازه از كسی ندارد، بلكه این مقدار بر همه مكلّفین واجب است. ولی مواردی كه امر به معروف و نهی از منكر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد، اگر در سرزمینی باشد كه دارای نظام و حكومت اسلامی است و به این فریضه اسلامی اهمیت داده می شود، احتیاج به اذن حاكم و مسئولین ذیربط و پلیس محلی و دادگاههای صالح دارد.
س 1056: اگر نهی از منكر در امور بسیار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر كتك زدنی كه منجر به زخمی شدن مهاجم و احیانا قتل او باشد، آیا در این موارد هم اذن حاكم شرط است؟
اگر حفظ نفس محترمه و جلوگیری از وقوع قتل، مستلزم دخالت فوری و مستقیم باشد، جائز بلكه شرعا از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتی متوقف بر كسب اجازه از حاكم و یا وجود امر به آن نیست، مگر آنكه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد كه صورتهای متعددی دارد كه احكام آنها هم ممكن است متفاوت باشد.
س 1057: كسی كه می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منكر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانی امر به معروف و نهی از منكر بر او واجب می شود؟
آمر به معروف و نهی كننده از منكر باید عالم به معروف و منكر باشد، و همچنین بداند كه فاعل منكر هم به آن علم دارد و در عین حال عمدا و بدون عذر شرعی مرتكب آن می شود، و زمانی اقدام به امر ونهی واجب می شود كه احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منكر در مورد آن شخص داده شود، و ضرری برای خود او نداشته باشد، و در این مورد باید تناسب بین ضرر احتمالی و اهمیت معروفی را كه به آن امر می نماید یا منكری كه از آن نهی می كند، ملاحظه نماید. در غیر این صورت، امر به معروف و نهی از منكر بر او واجب نیست.
س 1058: اگر یكی از اقوام انسان مبادرت به ارتكاب معصیت كند و نسبت به آن لاابالی باشد، تكلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟
اگر احتمال بدهید كه ترك معاشرت با او موقتا موجب خودداری او از ارتكاب معصیت می شود، به عنوان امر به معروف و نهی از منكر واجب است، و در غیر این صورت ،قطع رحم جایز نیست.
س 1059: آیا ترك امر به معروف و نهی از منكر بر اثر ترس از اخراج از كار، جایز است؟ مثلا با اینكه می بیند مسئول یكی از مراكز آموزشی كه با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتكب اعمال خلاف شرع می شود و یا زمینه ارتكاب گناه در آن مكان را فراهم می آورد. اگر او را نهی از منكر نماید ترس آن دارد كه از طرف مسئول مقدمات اخراج او از كار فراهم شود.
به طور كلی اگر خوف دارد كه در صورت اقدام به امر به معروف و نهی از منكر ضرر قابل توجهی متوجه خود او شود، انجام آن واجب نیست.
س 1060: اگر در بعضی از محیطهای دانشگاهی معروف ترك شود و معصیت رواج پیدا كند و شرائط امر به معروف و نهی از منكر هم وجود داشته باشد و امر كننده به معروف و نهی كننده از منكر شخصی مجرّد باشد كه هنوز ازدواج نكرده است آیا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهی از منكر از او ساقط می شود یا خیر؟
اگر موضوع و شرائط امر به معروف و نهی از منكر محقق باشد، تكلیف شرعی و وظیفه واجب اجتماعی و انسانی همه مكلفین است، و حالت های مختلف مكلّف مانند مجرّد یا متأهل بودن در آن تاثیر ندارد، و به صرف اینكه مكلّف مجرد است، تكلیف از او ساقط نمی شود.
س 1061: اگر شخصی دارای نفوذ و موقعیت اجتماعی خاصی باشد كه اگر بخواهد می تواند بر معترضین به خود ضرر وارد سازد، و شواهدی هم دلالت كند بر اینكه وی مرتكب گناه و كارهای خلاف و دروغگوئی می شود، با این وضع، آیا جایز است امر به معروف و نهی از منكر را در مورد او ترك كنیم یا اینكه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهی از منكر كنیم؟
اگر ترس از ضرر منشاء عقلائی داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهی از منكر واجب نیست، بلكه تكلیف از شما ساقط می شود. ولی سزاوار نیست كسی به مجرد ملاحظه مقام كسی كه واجب را ترك كرده و یا مرتكب فعل حرام شده و یا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر كمی از طرف او، تذكر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترك كند.
س 1062: گاهی در اثنای امر به معروف و نهی از منكر مواردی پیش می آید كه شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهی از واجبات و احكام اسلامی، با نهی از منكر، نسبت به اسلام بدبین می شود، و اگر هم او را به حال خود رها كنیم، زمینه فساد و ارتكاب گناه توسط دیگران را فراهم می كند، تكلیف ما در این موارد چیست؟
امر به معروف و نهی از منكر با رعایت شرائط آن یك تكلیف شرعی عمومی برای حفظ احكام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اینكه موجب بدبینی فاعل منكر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می گردد، باعث نمی شود كه این وظیفه بسیار مهم ترك شود.
س 1063: اگر مأمورانی كه از طرف دولت وظیفه جلوگیری از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظیفه خود كوتاهی كنند، آیا خود مردم می توانند اقدام به این كار كنند؟
دخالت اشخاص دیگر در اموری كه از وظائف نیروهای امنیتی و قضائی محسوب می شود، جایز نیست، ولی مبادرت مردم به امر به معروف و نهی از منكر با رعایت حدود و شرائط آن، اشكال ندارد.
س 1064: آیا وظیفه افراد در امر به معروف و نهی از منكر این است كه فقط به امر به معروف و نهی از منكر زبانی اكتفا كنند؟ و اگر اكتفا به تذكر زبانی واجب باشد، این امر با آنچه در رساله های عملیه بخصوص تحریر الوسیله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب دیگرِ امر به معروف و نهی از منكر هم برای افراد در موارد لزوم جایز باشد، آیا در صورت نیاز می توان همه مراتب مذكور در تحریر الوسیله را انجام داد؟
با توجه به اینكه در زمان حاكمیت و اقتدار حكومت اسلامی می توان مراتب دیگر امر به معروف و نهی از منكر را كه بعد از مرحله امر و نهی زبانی هستند، به نیروهای امنیتی داخلی (پلیس) و قوه قضائیه واگذار كرد، بخصوص در مواردی كه برای جلوگیری از ارتكاب معصیت چاره ای جز اعمال قدرت از طریق تصرف در اموال كسی كه فعل حرام انجام می دهد یا تعزیر و حبس او و مانند آن نیست، در چنین زمانی با حاكمیت و اقتدار چنین حكومت اسلامی، واجب است مكلفین در امر به معروف و نهی از منكر به امر و نهی زبانی اكتفا كنند، و در صورت نیاز به توسل به زور، موضوع را به مسئولین ذیربط در نیروی انتظامی و قوه قضائیه ارجاع دهند و این منافاتی با فتاوای امام راحل «قدس سره» در این رابطه ندارد. ولی در زمان و مكانی كه حاكمیت و اقتدار با حكومت اسلامی نیست، بر مكلفین واجب است كه در صورت وجود شرائط، جمیع مراتب امر به معروف و نهی از منكر را با رعایت ترتیب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
س 1065: بعضی از رانندگان از نوارهای موسیقی غنا و حرام استفاده می كنند و علی رغم نصیحت ها و راهنمائی ها آن را خاموش نمی كنند، خواهشمندیم نحوه برخورد مناسب با این موارد و این افراد را بیان فرمائید، آیا برخورد شدید با آنان جایز است یا خیر؟
با تحقق شرائط نهی از منكر، بر شما بیشتر از نهی زبانی از منكر واجب نیست، و در صورتی كه مؤثر واقع نشود، واجب است كه از گوش دادن به غنا و موسیقی حرام اجتناب كنید، و اگر به طور غیر ارادی صدای موسیقی حرام و غنا به گوش شما برسد، چیزی بر شما نیست.
س 1066: من در یكی از بیمارستانها به كار مقدس پرستاری مشغولم، گاهی در بعضی از قسمت های محل كارم ملاحظه می كنم كه تعدادی از بیماران به نوارهای موسیقی مبتذل و حرام گوش می دهند، من آنان را نصیحت می كنم كه این كار را نكنند و بعد از نصیحت مجدد آنان، چنانچه بی اثر باشد، نوار را از ضبط صوت بیرون آورده و پس از پاك كردن، آن را به آنان بر می گردانم، آیا اینگونه برخورد جایز است یا خیر؟
محو محتویات باطل برای جلوگیری از استفاده حرام از نوار، جایز است، ولی این كار منوط به اجازه مالك یا حاكم شرع است.
س 1067: از بعضی از منازل صدای موسیقی شنیده می شود كه معلوم نیست جایز است یا خیر، و گاهی صدای آن بلند است به طوری كه باعث اذیت و آزار مؤمنین می شود، وظیفه ما در برابر آن چیست؟
تعرض به داخل خانه های مردم جایز نیست، و امر به معروف و نهی از منكر متوقف بر تشخیص موضوع و تحقق شرائط آن است.
س 1068: امر و نهی زنانی كه حجاب كامل ندارند، چه حكمی دارد، و در صورتی كه انسان هنگام نهی زبانی از تحریك شهوت خود بترسد، چه حكمی دارد؟
نهی از منكر متوقف بر نگاه با ریبه به زن نامحرم نیست، و بر هر مكلفی واجب است كه از حرام اجتناب كند، بخصوص زمانی كه مبادرت به انجام فریضه نهی از منكر می كند.
--------------------------------------------------------------------------------
كیفیت امر به معروف و نهی از منكر
س 1069: وظیفه فرزند در برابر پدر و مادر و یا زن در برابر شوهرش، اگر خمس یا زكات اموال را نپردازند، چیست؟ آیا برای آنان تصرف در مالی كه خمس یا زكات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأكیدات وارد در روایات مبنی بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده كردن روح انسان جایز است؟
بر آنان واجب است كه هنگام مشاهده ترك معروف یا انجام حرام توسط پدر و مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهی از منكر در صورت تحقق شرائط آن مبادرت كنند، ولی تصرّف در اموال آنان اشكال ندارد، مگر آنكه یقین به وجود خمس یا زكات در خصوص مالی كه مصرف می كنند، داشته باشند، كه در این صورت واجب است كه از ولیّ امر خمس و زكات نسبت به آن مقدار اجازه بگیرند.
س 1070: روش مناسبی كه بهتر است فرزند در برابر پدر و مادری كه بر اثر عدم اعتقاد كامل به تكالیف دینی، به آنها اهمیت نمی دهند، اتخاذ نماید، كدام است؟
واجب است كه با زبان نرم و مراعات احترام ایشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهی از منكر كند.
س 1071: برادر من مسائل شرعی و اخلاقی را رعایت نمی كند و تاكنون نصیحت در او تأثیری نداشته است، وظیفه من هنگام مشاهده رفتارهای او چیست؟
واجب است از اعمال خلاف شرع وی اظهار تنفر كنید و او را به هر روش برادرانه ای كه مفید و مؤثر می دانید، موعظه كنید، ولی قطع رحم، جائز نیست.
س 1072: رابطه با اشخاصی كه در گذشته مرتكب اعمال حرامی مانند شرب خمر شده اند، چگونه باید باشد؟
معیار وضعیت فعلی اشخاص است، اگر از آنچه انجام داده اند، توبه كرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با سایر مؤمنین است. ولی كسی كه در حال حاضر هم مرتكب حرام می شود، باید او را از طریق نهی از منكر از آن كار منع كرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمی كند مگر با دوری جستن از او، قطع رابطه و ترك معاشرت با وی از باب نهی از منكر واجب می شود.
س 1073: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربی كه در تضاد بااخلاق اسلامی است، و رواج بعضی از عادتهای غیراسلامی، مثل به گردن آویختن صلیب طلائی توسط بعضی از مردان، و یا استفاده بعضی از زنان از مانتو با رنگ های زننده، و یا استفاده بعضی از مردان و زنان، از زیورآلات و عینك های تیره و ساعت هائی كه جلب نظر می كند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبیح است، و عده ای از آنها حتی بعد از امر به معروف و نهی از منكر هم اصرار بر كار خود دارند، امیدواریم حضرتعالی روشی را كه باید در برابر این افراد در پیش گرفت، بیان فرمائید.
پوشیدن طلا یا آویختن آن به گردن بر مردان مطلقا حرام است، و پوشیدن لباسهائی كه از نظر دوخت یا رنگ یا غیر آن تقلید و ترویج فرهنگ مهاجمِ غیر مسلمانان در نظر عرف محسوب می شود، جایز نیست. همچنین استفاده از زیور آلاتی كه استعمال آن تقلید از فرهنگ تهاجمی دشمنان اسلام و مسلمین محسوب شود، جایز نیست، و بر دیگران واجب است كه در برابر اینگونه مظاهر فرهنگی تقلیدی از بیگانگان مبادرت به نهی از منكر زبانی كنند.
س 1074: گاهی مشاهده می كنیم كه دانشجوی دانشگاهی و یا كارمندی مرتكب فعل حرام می شود، حتی بعد از تذكرات و راهنمائی های مكرر هم از كار خود دست برنمی دارد، بلكه بر انجام كارهای زشت كه باعث ایجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار می ورزد، نظر شریف جنابعالی درباره اِعمال بعضی از مجازاتهای اداری مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چیست؟
با مراعات نظام داخلی دانشگاه اشكال ندارد، و بر جوانان عزیز لازم است كه مسأله امر به معروف و نهی از منكر را جدی گرفته و شرائط و احكام شرعی آن را به دقت بیاموزند و این اصل را عام و فراگیر نموده و روش های اخلاقی و مؤثر را برای تشویق فعل معروف و جلوگیری از ارتكاب محرمات به كار بگیرند، و از استفاده از آن برای اغراض شخصی باید خودداری نمایند و بدانند كه این راه بهترین و مؤثرترین روش برای ترویج كار خیر و جلوگیری از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضای او در آن است، موفق بدارد.
س 1075: آیا جواب ندادن به سلام كسی كه فعل حرام انجام می دهد، برای تنبیه او جایز است؟
جوابِ سلامِ مسلمان شرعا واجب است، ولی اگر بر خودداری از جواب سلام به قصد نهی از منكر، عرفا نهی و منع از منكر صدق كند، جایز است.
س 1076: اگر برای مسئولین به طور قطعی ثابت شود كه بعضی از كارمندان ادارات در خواندن نماز كوتاهی كرده و یا اصلا نماز نمی خوانند و نصیحت و راهنمائی هم تأثیری نداشته باشد، در برابر اینگونه افراد چه وظیفه ای دارند؟
در عین حال واجب است كه از تأثیر مداومت بر امر به معروف و نهی از منكر با رعایت شرائط آن غفلت نكنند، در صورت ناامیدی از تأثیر امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونی محروم ساختن اینگونه افراد از مزایای شغلی مجاز باشد، باید در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذكر هم داده شود كه این محرومیت بر اثر سستی و كوتاهی شان در انجام این فریضه الهی اتخاذ شده است.
--------------------------------------------------------------------------------
مسائل متفرقه امر به معروف و نهی از منكر
س 1077: خواهرم مدتی است با مردی ازدواج كرده كه نماز نمی خواند و چون همیشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وی هستم و گاهی بنا به درخواست خودش او را در بعضی از كارها كمك می كنم، سؤال من این است كه آیا شرعا برای من سخن گفتن با وی و معاشرت و یاری كردن او جایز است؟ و نسبت به او چه تكلیفی دارم؟
بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهی وی از منكر، در صورت تحقق شرائط آن، چیزی واجب نیست، و معاشرت و یاری كردن او اگر سبب تشویق بیشتر او بر ترك نماز نباشد، اشكال ندارد.
س 1078: اگر رفت و آمد و معاشرت علمای اعلام با ظالمین و سلاطین جور باعث كاهش ظلم شان شود، آیا جایز است یا خیر؟
اگر برای عالم در این موارد ثابت شود كه ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او می شود و در نهی وی از منكر مؤثر است و یا مسأله مهمی مستلزم اهتمام و پیگیری آن نزد ظالم باشد، اشكال ندارد.
س 1079: چند سالی است كه ازدواج كرده ام و به مسائل شرعی و امور دینی اهمیت فراوانی می دهم و مقلد امام راحل «قدس سره» هستم، ولی متأسفانه همسرم به مسائل دینی اهمیت چندانی نمی دهد، گاهی بعد از مشاجره لفظی، یك بار نماز می خواند، ولی باز دوباره ترك می كند و این رفتار او مرا بسیار رنج می دهد، وظیفه من در برابر او چیست؟
وظیفه شما فراهم نمودن زمینه اصلاح او به هر وسیله ممكن است، و باید از هرگونه خشونت كه حاكی از بداخلاقی و ناسازگاری شما باشد، خودداری كنید، و اطمینان داشته باشید كه شركت در مجالس دینی و رفت و آمد با خانواده های متدیّن تأثیر بسیار زیادی در اصلاح او دارد.
س 1080: اگر مرد مسلمانی با استناد به قرائنی اطلاع پیدا كند كه همسرش با اینكه چندین فرزند دارد، به طور پنهانی مرتكب اعمال خلاف عفت می شود، ولی دلیل شرعی برای اثبات آن مثل شاهدی كه حاضر به شهادت دادن باشد، در اختیار ندارد. با توجه به اینكه فرزندان او تحت تربیت چنین زنی هستند، رفتار وی با او چگونه باید باشد؟ در صورت شناسائی فرد یا افرادی كه مرتكب این عمل شنیع و مخالف احكام الهی شده اند، با توجه به اینكه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعی بر علیه شان وجود ندارد، چگونه باید با آنان برخورد كرد؟
واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظنی اجتناب شود، و در صورت احراز ارتكاب فعلی كه شرعا حرام است، جلوگیری از آن از طریق تذكر و نصیحت و نهی از منكر واجب است، و اگر نهی از منكر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات كننده، می توان به مراجع قضائی مراجعه كرد.
س 1081: آیا دختر می تواند پسر جوانی را راهنمائی كرده و با رعایت موازین اسلامی به او در درس و غیر آن كمك كند؟
در فرض سؤال اشكال ندارد، ولی باید از فریب و وسوسه های شیطانی جدا پرهیز شود، و احكام شرع در این رابطه مانند خلوت نكردن با اجنبی مراعات گردد.
س 1082: اگر كاركنان ادارات و مؤسسات در محل كار خود ارتكاب تخلفات اداری و شرعی را توسط مسئولین مافوق مشاهده كنند، چه وظیفه ای دارند؟ اگر كارمندی خوف داشته باشد كه در صورت مبادرت به نهی از منكر ضرری از طرف مسئولین بالاتر متوجه او شود، آیا تكلیف از او ساقط می شود؟
اگر شرائط امر به معروف و نهی از منكر وجود داشته باشد، باید امر به معروف و نهی از منكر كنند، در غیر این صورت تكلیفی در آن مورد ندارند. همچنین با وجود خوف از ضرر هم تكلیف از آنان ساقط می شود، این حكم در مواردی است كه حكومت اسلامی حاكم نباشد. ولی با وجود حكومت اسلامی كه اهتمام به اجرای این فریضه الهی دارد، بر كسی كه قادر بر امر به معروف و نهی از منكر نیست، واجب است كه نهادهای مربوطه را كه از طرف حكومت برای این كار اختصاص یافته اند، مطلع نماید و تا كَنده شدن ریشه های فاسد كه فساد آور هم هستند، موضوع را پیگیری كند.
س 1083: اگر در یكی از اداره های دولتی اختلاس از بیت المال صورت بگیرد و این اختلاس استمرار داشته باشد و شخصی این توانائی را در خود ببیند كه اگر مسئولیت آن اداره را بر عهده بگیرد، می تواند این وضع را اصلاح كند، و این كار هم فقط از طریق دادن رشوه به یكی از كسانی كه مسئول آن هستند، امكان پذیر است، آیا دادن رشوه برای جلوگیری از اختلاس در بیت المال، كه در حقیقت دفع افسد به فاسد است، جایز است یا خیر؟
وظیفه اشخاصی كه از تخلفات قانونی مطلع می شوند، نهی از منكر با رعایت شرائط و ضوابط شرعی آن است، و توسل به رشوه و راههای غیرقانونی برای هر عملی هر چند به منظور جلوگیری از فساد، جایز نیست. البته، با فرض وقوع چنین عملِ خلافِ شرع و قانون در كشوری كه نظام اسلامی بر آن حاكم است، وظیفه مردم به مجرد عجز شخصی از امر به معروف و نهی از منكر ساقط نمی شود، بلكه واجب است كه به نهادهای مربوط اطلاع داده و موضوع را پیگیری نمایند.
س 1084: آیا منكرات امور نسبی هستند تا با مقایسه محیط دانشگاه مثلا با محیطهای بدتر از آن، نهی از منكر نسبت به بعضی از منكرات ترك شود و جلوی آن به دلیل اینكه نسبت به سایر منكرات حرام و منكر محسوب نمی شود، گرفته نشود؟
منكرات از این جهت كه منكر هستند، فرقی بین آنها نیست، ولی در عین حال ممكن است كه بعضی از آنها در مقایسه با منكرات دیگر دارای حرمت شدیدتری باشد. به هرحال نهی از منكر برای كسی كه شرائط آن را احراز كرده، یك وظیفه شرعی است و ترك آن جایز نیست، و در این حكم بین منكرات و محیطهای دانشگاهی و غیر دانشگاهی تفاوتی وجود ندارد.
س 1085: مشروبات الكلی كه در حوزه های مأموریتی متخصصینِ بیگانه كه گاهی در بعضی از مؤسسات كشور اسلامی كار می كنند، یافت می شود و آن را در منازل یا محل اختصاصی سكونت خود تناول می كنند، و همچنین آماده كردن گوشت خوك و خوردن آن توسط آنان چه حكمی دارد؟ و ارتكاب اعمال منافی عفت و ارزشهای حاكم بر مردم، توسط آنان دارای چه حكمی است؟ مسئولین كارخانه ها و اشخاصی كه با آنان در ارتباط هستند، چه تكلیفی دارند؟ بعد از اعلام به مسئولین كارخانه ها و نهادهای مربوطه در آن استان، اگر هیچگونه اقدامی انجام ندهند، تكلیف چیست؟
بر مسئولین مربوطه واجب است كه به آنان دستور دهند كه از تظاهر به اموری مثل شرابخواری، خوردن گوشت های حرام خودداری كنند و آنان را از خوردن علنی آنها منع نمایند. ولی اموری كه با عفت عمومی منافات دارد، به هیچ وجه نباید به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولین مربوطه باید تدابیر مناسبی در این باره اتخاذ شود.
س 1086: بعضی از برادران برای امر به معروف و نهی از منكر و نصیحت و ارشاد به مكانهائی می روند كه ممكن است زنان بی حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آیا از آنجا كه برای امر به معروف به آنجا رفته اند، نگاه كردن به زنهای بی حجاب برای آنان جایز است؟
نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشكال ندارد، ولی نگاه عمدی به غیر از صورت و دست ها تا مچ جایز نیست، هر چند به قصد امر به معروف باشد.
س 1087: وظیفه جوانان مؤمن در دانشگاههای مختلط در برابر مفاسدی كه در بعضی از آن مكانها مشاهده می كنند، چیست؟
بر آنان واجب است كه ضمن دوری جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمكّن و تحقق شرائط امر به معروف و نهی از منكر مبادرت به انجام این فریضه كنند.
س 1053: اگر امر به معروف و نهی از منكر مستلزم بی آبروئی كسی كه واجب را ترك كرده و یا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب كاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حكمی دارد؟
اگر در امر به معروف و نهی از منكر، شرائط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشكال ندارد.
س 1054: بنابر اینكه وظیفه مردم در امر به معروف و نهی از منكر در نظام جمهوری اسلامی، اكتفا به امر به معروف و نهی از منكر زبانی است و مراتب دیگر آن بر عهده مسئولین است، آیا این نظریه، حكم از طرف دولت است یا فتوی؟
فتوای فقهی است.
س 1055: آیا در مواردی كه راه جلوگیری از وقوع منكر منحصر به ایجاد مانع بین فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر كتك زدن وی یا زندانی كردن و سخت گرفتن بر او و یا تصرف در اموال وی هر چند با تلف كردن آن باشد، می توان بدون كسب اجازه از حاكم، اقدام به آن از باب نهی از منكر نمود؟
این موضوع حالات و موارد مختلفی دارد، به طور كلی مراتب امر به معروف و نهی از منكر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس یا مال كسی كه فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتیاج به كسب اجازه از كسی ندارد، بلكه این مقدار بر همه مكلّفین واجب است. ولی مواردی كه امر به معروف و نهی از منكر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد، اگر در سرزمینی باشد كه دارای نظام و حكومت اسلامی است و به این فریضه اسلامی اهمیت داده می شود، احتیاج به اذن حاكم و مسئولین ذیربط و پلیس محلی و دادگاههای صالح دارد.
س 1056: اگر نهی از منكر در امور بسیار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر كتك زدنی كه منجر به زخمی شدن مهاجم و احیانا قتل او باشد، آیا در این موارد هم اذن حاكم شرط است؟
اگر حفظ نفس محترمه و جلوگیری از وقوع قتل، مستلزم دخالت فوری و مستقیم باشد، جائز بلكه شرعا از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتی متوقف بر كسب اجازه از حاكم و یا وجود امر به آن نیست، مگر آنكه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد كه صورتهای متعددی دارد كه احكام آنها هم ممكن است متفاوت باشد.
س 1057: كسی كه می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منكر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانی امر به معروف و نهی از منكر بر او واجب می شود؟
آمر به معروف و نهی كننده از منكر باید عالم به معروف و منكر باشد، و همچنین بداند كه فاعل منكر هم به آن علم دارد و در عین حال عمدا و بدون عذر شرعی مرتكب آن می شود، و زمانی اقدام به امر ونهی واجب می شود كه احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منكر در مورد آن شخص داده شود، و ضرری برای خود او نداشته باشد، و در این مورد باید تناسب بین ضرر احتمالی و اهمیت معروفی را كه به آن امر می نماید یا منكری كه از آن نهی می كند، ملاحظه نماید. در غیر این صورت، امر به معروف و نهی از منكر بر او واجب نیست.
س 1058: اگر یكی از اقوام انسان مبادرت به ارتكاب معصیت كند و نسبت به آن لاابالی باشد، تكلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟
اگر احتمال بدهید كه ترك معاشرت با او موقتا موجب خودداری او از ارتكاب معصیت می شود، به عنوان امر به معروف و نهی از منكر واجب است، و در غیر این صورت ،قطع رحم جایز نیست.
س 1059: آیا ترك امر به معروف و نهی از منكر بر اثر ترس از اخراج از كار، جایز است؟ مثلا با اینكه می بیند مسئول یكی از مراكز آموزشی كه با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتكب اعمال خلاف شرع می شود و یا زمینه ارتكاب گناه در آن مكان را فراهم می آورد. اگر او را نهی از منكر نماید ترس آن دارد كه از طرف مسئول مقدمات اخراج او از كار فراهم شود.
به طور كلی اگر خوف دارد كه در صورت اقدام به امر به معروف و نهی از منكر ضرر قابل توجهی متوجه خود او شود، انجام آن واجب نیست.
س 1060: اگر در بعضی از محیطهای دانشگاهی معروف ترك شود و معصیت رواج پیدا كند و شرائط امر به معروف و نهی از منكر هم وجود داشته باشد و امر كننده به معروف و نهی كننده از منكر شخصی مجرّد باشد كه هنوز ازدواج نكرده است آیا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهی از منكر از او ساقط می شود یا خیر؟
اگر موضوع و شرائط امر به معروف و نهی از منكر محقق باشد، تكلیف شرعی و وظیفه واجب اجتماعی و انسانی همه مكلفین است، و حالت های مختلف مكلّف مانند مجرّد یا متأهل بودن در آن تاثیر ندارد، و به صرف اینكه مكلّف مجرد است، تكلیف از او ساقط نمی شود.
س 1061: اگر شخصی دارای نفوذ و موقعیت اجتماعی خاصی باشد كه اگر بخواهد می تواند بر معترضین به خود ضرر وارد سازد، و شواهدی هم دلالت كند بر اینكه وی مرتكب گناه و كارهای خلاف و دروغگوئی می شود، با این وضع، آیا جایز است امر به معروف و نهی از منكر را در مورد او ترك كنیم یا اینكه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهی از منكر كنیم؟
اگر ترس از ضرر منشاء عقلائی داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهی از منكر واجب نیست، بلكه تكلیف از شما ساقط می شود. ولی سزاوار نیست كسی به مجرد ملاحظه مقام كسی كه واجب را ترك كرده و یا مرتكب فعل حرام شده و یا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر كمی از طرف او، تذكر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترك كند.
س 1062: گاهی در اثنای امر به معروف و نهی از منكر مواردی پیش می آید كه شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهی از واجبات و احكام اسلامی، با نهی از منكر، نسبت به اسلام بدبین می شود، و اگر هم او را به حال خود رها كنیم، زمینه فساد و ارتكاب گناه توسط دیگران را فراهم می كند، تكلیف ما در این موارد چیست؟
امر به معروف و نهی از منكر با رعایت شرائط آن یك تكلیف شرعی عمومی برای حفظ احكام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اینكه موجب بدبینی فاعل منكر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می گردد، باعث نمی شود كه این وظیفه بسیار مهم ترك شود.
س 1063: اگر مأمورانی كه از طرف دولت وظیفه جلوگیری از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظیفه خود كوتاهی كنند، آیا خود مردم می توانند اقدام به این كار كنند؟
دخالت اشخاص دیگر در اموری كه از وظائف نیروهای امنیتی و قضائی محسوب می شود، جایز نیست، ولی مبادرت مردم به امر به معروف و نهی از منكر با رعایت حدود و شرائط آن، اشكال ندارد.
س 1064: آیا وظیفه افراد در امر به معروف و نهی از منكر این است كه فقط به امر به معروف و نهی از منكر زبانی اكتفا كنند؟ و اگر اكتفا به تذكر زبانی واجب باشد، این امر با آنچه در رساله های عملیه بخصوص تحریر الوسیله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب دیگرِ امر به معروف و نهی از منكر هم برای افراد در موارد لزوم جایز باشد، آیا در صورت نیاز می توان همه مراتب مذكور در تحریر الوسیله را انجام داد؟
با توجه به اینكه در زمان حاكمیت و اقتدار حكومت اسلامی می توان مراتب دیگر امر به معروف و نهی از منكر را كه بعد از مرحله امر و نهی زبانی هستند، به نیروهای امنیتی داخلی (پلیس) و قوه قضائیه واگذار كرد، بخصوص در مواردی كه برای جلوگیری از ارتكاب معصیت چاره ای جز اعمال قدرت از طریق تصرف در اموال كسی كه فعل حرام انجام می دهد یا تعزیر و حبس او و مانند آن نیست، در چنین زمانی با حاكمیت و اقتدار چنین حكومت اسلامی، واجب است مكلفین در امر به معروف و نهی از منكر به امر و نهی زبانی اكتفا كنند، و در صورت نیاز به توسل به زور، موضوع را به مسئولین ذیربط در نیروی انتظامی و قوه قضائیه ارجاع دهند و این منافاتی با فتاوای امام راحل «قدس سره» در این رابطه ندارد. ولی در زمان و مكانی كه حاكمیت و اقتدار با حكومت اسلامی نیست، بر مكلفین واجب است كه در صورت وجود شرائط، جمیع مراتب امر به معروف و نهی از منكر را با رعایت ترتیب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
س 1065: بعضی از رانندگان از نوارهای موسیقی غنا و حرام استفاده می كنند و علی رغم نصیحت ها و راهنمائی ها آن را خاموش نمی كنند، خواهشمندیم نحوه برخورد مناسب با این موارد و این افراد را بیان فرمائید، آیا برخورد شدید با آنان جایز است یا خیر؟
با تحقق شرائط نهی از منكر، بر شما بیشتر از نهی زبانی از منكر واجب نیست، و در صورتی كه مؤثر واقع نشود، واجب است كه از گوش دادن به غنا و موسیقی حرام اجتناب كنید، و اگر به طور غیر ارادی صدای موسیقی حرام و غنا به گوش شما برسد، چیزی بر شما نیست.
س 1066: من در یكی از بیمارستانها به كار مقدس پرستاری مشغولم، گاهی در بعضی از قسمت های محل كارم ملاحظه می كنم كه تعدادی از بیماران به نوارهای موسیقی مبتذل و حرام گوش می دهند، من آنان را نصیحت می كنم كه این كار را نكنند و بعد از نصیحت مجدد آنان، چنانچه بی اثر باشد، نوار را از ضبط صوت بیرون آورده و پس از پاك كردن، آن را به آنان بر می گردانم، آیا اینگونه برخورد جایز است یا خیر؟
محو محتویات باطل برای جلوگیری از استفاده حرام از نوار، جایز است، ولی این كار منوط به اجازه مالك یا حاكم شرع است.
س 1067: از بعضی از منازل صدای موسیقی شنیده می شود كه معلوم نیست جایز است یا خیر، و گاهی صدای آن بلند است به طوری كه باعث اذیت و آزار مؤمنین می شود، وظیفه ما در برابر آن چیست؟
تعرض به داخل خانه های مردم جایز نیست، و امر به معروف و نهی از منكر متوقف بر تشخیص موضوع و تحقق شرائط آن است.
س 1068: امر و نهی زنانی كه حجاب كامل ندارند، چه حكمی دارد، و در صورتی كه انسان هنگام نهی زبانی از تحریك شهوت خود بترسد، چه حكمی دارد؟
نهی از منكر متوقف بر نگاه با ریبه به زن نامحرم نیست، و بر هر مكلفی واجب است كه از حرام اجتناب كند، بخصوص زمانی كه مبادرت به انجام فریضه نهی از منكر می كند.
--------------------------------------------------------------------------------
كیفیت امر به معروف و نهی از منكر
س 1069: وظیفه فرزند در برابر پدر و مادر و یا زن در برابر شوهرش، اگر خمس یا زكات اموال را نپردازند، چیست؟ آیا برای آنان تصرف در مالی كه خمس یا زكات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأكیدات وارد در روایات مبنی بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده كردن روح انسان جایز است؟
بر آنان واجب است كه هنگام مشاهده ترك معروف یا انجام حرام توسط پدر و مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهی از منكر در صورت تحقق شرائط آن مبادرت كنند، ولی تصرّف در اموال آنان اشكال ندارد، مگر آنكه یقین به وجود خمس یا زكات در خصوص مالی كه مصرف می كنند، داشته باشند، كه در این صورت واجب است كه از ولیّ امر خمس و زكات نسبت به آن مقدار اجازه بگیرند.
س 1070: روش مناسبی كه بهتر است فرزند در برابر پدر و مادری كه بر اثر عدم اعتقاد كامل به تكالیف دینی، به آنها اهمیت نمی دهند، اتخاذ نماید، كدام است؟
واجب است كه با زبان نرم و مراعات احترام ایشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهی از منكر كند.
س 1071: برادر من مسائل شرعی و اخلاقی را رعایت نمی كند و تاكنون نصیحت در او تأثیری نداشته است، وظیفه من هنگام مشاهده رفتارهای او چیست؟
واجب است از اعمال خلاف شرع وی اظهار تنفر كنید و او را به هر روش برادرانه ای كه مفید و مؤثر می دانید، موعظه كنید، ولی قطع رحم، جائز نیست.
س 1072: رابطه با اشخاصی كه در گذشته مرتكب اعمال حرامی مانند شرب خمر شده اند، چگونه باید باشد؟
معیار وضعیت فعلی اشخاص است، اگر از آنچه انجام داده اند، توبه كرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با سایر مؤمنین است. ولی كسی كه در حال حاضر هم مرتكب حرام می شود، باید او را از طریق نهی از منكر از آن كار منع كرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمی كند مگر با دوری جستن از او، قطع رابطه و ترك معاشرت با وی از باب نهی از منكر واجب می شود.
س 1073: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربی كه در تضاد بااخلاق اسلامی است، و رواج بعضی از عادتهای غیراسلامی، مثل به گردن آویختن صلیب طلائی توسط بعضی از مردان، و یا استفاده بعضی از زنان از مانتو با رنگ های زننده، و یا استفاده بعضی از مردان و زنان، از زیورآلات و عینك های تیره و ساعت هائی كه جلب نظر می كند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبیح است، و عده ای از آنها حتی بعد از امر به معروف و نهی از منكر هم اصرار بر كار خود دارند، امیدواریم حضرتعالی روشی را كه باید در برابر این افراد در پیش گرفت، بیان فرمائید.
پوشیدن طلا یا آویختن آن به گردن بر مردان مطلقا حرام است، و پوشیدن لباسهائی كه از نظر دوخت یا رنگ یا غیر آن تقلید و ترویج فرهنگ مهاجمِ غیر مسلمانان در نظر عرف محسوب می شود، جایز نیست. همچنین استفاده از زیور آلاتی كه استعمال آن تقلید از فرهنگ تهاجمی دشمنان اسلام و مسلمین محسوب شود، جایز نیست، و بر دیگران واجب است كه در برابر اینگونه مظاهر فرهنگی تقلیدی از بیگانگان مبادرت به نهی از منكر زبانی كنند.
س 1074: گاهی مشاهده می كنیم كه دانشجوی دانشگاهی و یا كارمندی مرتكب فعل حرام می شود، حتی بعد از تذكرات و راهنمائی های مكرر هم از كار خود دست برنمی دارد، بلكه بر انجام كارهای زشت كه باعث ایجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار می ورزد، نظر شریف جنابعالی درباره اِعمال بعضی از مجازاتهای اداری مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چیست؟
با مراعات نظام داخلی دانشگاه اشكال ندارد، و بر جوانان عزیز لازم است كه مسأله امر به معروف و نهی از منكر را جدی گرفته و شرائط و احكام شرعی آن را به دقت بیاموزند و این اصل را عام و فراگیر نموده و روش های اخلاقی و مؤثر را برای تشویق فعل معروف و جلوگیری از ارتكاب محرمات به كار بگیرند، و از استفاده از آن برای اغراض شخصی باید خودداری نمایند و بدانند كه این راه بهترین و مؤثرترین روش برای ترویج كار خیر و جلوگیری از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضای او در آن است، موفق بدارد.
س 1075: آیا جواب ندادن به سلام كسی كه فعل حرام انجام می دهد، برای تنبیه او جایز است؟
جوابِ سلامِ مسلمان شرعا واجب است، ولی اگر بر خودداری از جواب سلام به قصد نهی از منكر، عرفا نهی و منع از منكر صدق كند، جایز است.
س 1076: اگر برای مسئولین به طور قطعی ثابت شود كه بعضی از كارمندان ادارات در خواندن نماز كوتاهی كرده و یا اصلا نماز نمی خوانند و نصیحت و راهنمائی هم تأثیری نداشته باشد، در برابر اینگونه افراد چه وظیفه ای دارند؟
در عین حال واجب است كه از تأثیر مداومت بر امر به معروف و نهی از منكر با رعایت شرائط آن غفلت نكنند، در صورت ناامیدی از تأثیر امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونی محروم ساختن اینگونه افراد از مزایای شغلی مجاز باشد، باید در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذكر هم داده شود كه این محرومیت بر اثر سستی و كوتاهی شان در انجام این فریضه الهی اتخاذ شده است.
--------------------------------------------------------------------------------
مسائل متفرقه امر به معروف و نهی از منكر
س 1077: خواهرم مدتی است با مردی ازدواج كرده كه نماز نمی خواند و چون همیشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وی هستم و گاهی بنا به درخواست خودش او را در بعضی از كارها كمك می كنم، سؤال من این است كه آیا شرعا برای من سخن گفتن با وی و معاشرت و یاری كردن او جایز است؟ و نسبت به او چه تكلیفی دارم؟
بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهی وی از منكر، در صورت تحقق شرائط آن، چیزی واجب نیست، و معاشرت و یاری كردن او اگر سبب تشویق بیشتر او بر ترك نماز نباشد، اشكال ندارد.
س 1078: اگر رفت و آمد و معاشرت علمای اعلام با ظالمین و سلاطین جور باعث كاهش ظلم شان شود، آیا جایز است یا خیر؟
اگر برای عالم در این موارد ثابت شود كه ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او می شود و در نهی وی از منكر مؤثر است و یا مسأله مهمی مستلزم اهتمام و پیگیری آن نزد ظالم باشد، اشكال ندارد.
س 1079: چند سالی است كه ازدواج كرده ام و به مسائل شرعی و امور دینی اهمیت فراوانی می دهم و مقلد امام راحل «قدس سره» هستم، ولی متأسفانه همسرم به مسائل دینی اهمیت چندانی نمی دهد، گاهی بعد از مشاجره لفظی، یك بار نماز می خواند، ولی باز دوباره ترك می كند و این رفتار او مرا بسیار رنج می دهد، وظیفه من در برابر او چیست؟
وظیفه شما فراهم نمودن زمینه اصلاح او به هر وسیله ممكن است، و باید از هرگونه خشونت كه حاكی از بداخلاقی و ناسازگاری شما باشد، خودداری كنید، و اطمینان داشته باشید كه شركت در مجالس دینی و رفت و آمد با خانواده های متدیّن تأثیر بسیار زیادی در اصلاح او دارد.
س 1080: اگر مرد مسلمانی با استناد به قرائنی اطلاع پیدا كند كه همسرش با اینكه چندین فرزند دارد، به طور پنهانی مرتكب اعمال خلاف عفت می شود، ولی دلیل شرعی برای اثبات آن مثل شاهدی كه حاضر به شهادت دادن باشد، در اختیار ندارد. با توجه به اینكه فرزندان او تحت تربیت چنین زنی هستند، رفتار وی با او چگونه باید باشد؟ در صورت شناسائی فرد یا افرادی كه مرتكب این عمل شنیع و مخالف احكام الهی شده اند، با توجه به اینكه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعی بر علیه شان وجود ندارد، چگونه باید با آنان برخورد كرد؟
واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظنی اجتناب شود، و در صورت احراز ارتكاب فعلی كه شرعا حرام است، جلوگیری از آن از طریق تذكر و نصیحت و نهی از منكر واجب است، و اگر نهی از منكر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات كننده، می توان به مراجع قضائی مراجعه كرد.
س 1081: آیا دختر می تواند پسر جوانی را راهنمائی كرده و با رعایت موازین اسلامی به او در درس و غیر آن كمك كند؟
در فرض سؤال اشكال ندارد، ولی باید از فریب و وسوسه های شیطانی جدا پرهیز شود، و احكام شرع در این رابطه مانند خلوت نكردن با اجنبی مراعات گردد.
س 1082: اگر كاركنان ادارات و مؤسسات در محل كار خود ارتكاب تخلفات اداری و شرعی را توسط مسئولین مافوق مشاهده كنند، چه وظیفه ای دارند؟ اگر كارمندی خوف داشته باشد كه در صورت مبادرت به نهی از منكر ضرری از طرف مسئولین بالاتر متوجه او شود، آیا تكلیف از او ساقط می شود؟
اگر شرائط امر به معروف و نهی از منكر وجود داشته باشد، باید امر به معروف و نهی از منكر كنند، در غیر این صورت تكلیفی در آن مورد ندارند. همچنین با وجود خوف از ضرر هم تكلیف از آنان ساقط می شود، این حكم در مواردی است كه حكومت اسلامی حاكم نباشد. ولی با وجود حكومت اسلامی كه اهتمام به اجرای این فریضه الهی دارد، بر كسی كه قادر بر امر به معروف و نهی از منكر نیست، واجب است كه نهادهای مربوطه را كه از طرف حكومت برای این كار اختصاص یافته اند، مطلع نماید و تا كَنده شدن ریشه های فاسد كه فساد آور هم هستند، موضوع را پیگیری كند.
س 1083: اگر در یكی از اداره های دولتی اختلاس از بیت المال صورت بگیرد و این اختلاس استمرار داشته باشد و شخصی این توانائی را در خود ببیند كه اگر مسئولیت آن اداره را بر عهده بگیرد، می تواند این وضع را اصلاح كند، و این كار هم فقط از طریق دادن رشوه به یكی از كسانی كه مسئول آن هستند، امكان پذیر است، آیا دادن رشوه برای جلوگیری از اختلاس در بیت المال، كه در حقیقت دفع افسد به فاسد است، جایز است یا خیر؟
وظیفه اشخاصی كه از تخلفات قانونی مطلع می شوند، نهی از منكر با رعایت شرائط و ضوابط شرعی آن است، و توسل به رشوه و راههای غیرقانونی برای هر عملی هر چند به منظور جلوگیری از فساد، جایز نیست. البته، با فرض وقوع چنین عملِ خلافِ شرع و قانون در كشوری كه نظام اسلامی بر آن حاكم است، وظیفه مردم به مجرد عجز شخصی از امر به معروف و نهی از منكر ساقط نمی شود، بلكه واجب است كه به نهادهای مربوط اطلاع داده و موضوع را پیگیری نمایند.
س 1084: آیا منكرات امور نسبی هستند تا با مقایسه محیط دانشگاه مثلا با محیطهای بدتر از آن، نهی از منكر نسبت به بعضی از منكرات ترك شود و جلوی آن به دلیل اینكه نسبت به سایر منكرات حرام و منكر محسوب نمی شود، گرفته نشود؟
منكرات از این جهت كه منكر هستند، فرقی بین آنها نیست، ولی در عین حال ممكن است كه بعضی از آنها در مقایسه با منكرات دیگر دارای حرمت شدیدتری باشد. به هرحال نهی از منكر برای كسی كه شرائط آن را احراز كرده، یك وظیفه شرعی است و ترك آن جایز نیست، و در این حكم بین منكرات و محیطهای دانشگاهی و غیر دانشگاهی تفاوتی وجود ندارد.
س 1085: مشروبات الكلی كه در حوزه های مأموریتی متخصصینِ بیگانه كه گاهی در بعضی از مؤسسات كشور اسلامی كار می كنند، یافت می شود و آن را در منازل یا محل اختصاصی سكونت خود تناول می كنند، و همچنین آماده كردن گوشت خوك و خوردن آن توسط آنان چه حكمی دارد؟ و ارتكاب اعمال منافی عفت و ارزشهای حاكم بر مردم، توسط آنان دارای چه حكمی است؟ مسئولین كارخانه ها و اشخاصی كه با آنان در ارتباط هستند، چه تكلیفی دارند؟ بعد از اعلام به مسئولین كارخانه ها و نهادهای مربوطه در آن استان، اگر هیچگونه اقدامی انجام ندهند، تكلیف چیست؟
بر مسئولین مربوطه واجب است كه به آنان دستور دهند كه از تظاهر به اموری مثل شرابخواری، خوردن گوشت های حرام خودداری كنند و آنان را از خوردن علنی آنها منع نمایند. ولی اموری كه با عفت عمومی منافات دارد، به هیچ وجه نباید به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولین مربوطه باید تدابیر مناسبی در این باره اتخاذ شود.
س 1086: بعضی از برادران برای امر به معروف و نهی از منكر و نصیحت و ارشاد به مكانهائی می روند كه ممكن است زنان بی حجاب در آنجا حضور داشته باشند، آیا از آنجا كه برای امر به معروف به آنجا رفته اند، نگاه كردن به زنهای بی حجاب برای آنان جایز است؟
نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشكال ندارد، ولی نگاه عمدی به غیر از صورت و دست ها تا مچ جایز نیست، هر چند به قصد امر به معروف باشد.
س 1087: وظیفه جوانان مؤمن در دانشگاههای مختلط در برابر مفاسدی كه در بعضی از آن مكانها مشاهده می كنند، چیست؟
بر آنان واجب است كه ضمن دوری جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمكّن و تحقق شرائط امر به معروف و نهی از منكر مبادرت به انجام این فریضه كنند.